Aisha maakt taboes rondom seksuele en gezondheidsrechten bespreekbaar

Tienerzwangerschappen komen in Oeganda nog te veel voor, met alle gevolgen van dien. Aisha Nabirye (27) weet daar alles van: veel van haar klasgenoten en vriendinnen raakten op jonge leeftijd zwanger en waren genoodzaakt om van school te gaan en te trouwen. In dit artikel lees je hoe Aisha uitgroeide tot changemaker bij VSO en zich nu onvermoeibaar inzet voor jongeren in haar gemeenschap. Van het doorbreken van taboes tot het beïnvloeden van beleid: Aisha is voor velen een bron van inspiratie!

Tienerzwangerschappen in Oeganda

Aisha groeide op in een klein dorpje in West-Oeganda. Veel van haar klasgenoten en vriendinnen werden zwanger tijdens hun schooltijd. Vanwege beperkte financiële middelen werden ze genoodzaakt om op jonge leeftijd te trouwen en om school vroegtijdig te verlaten. Hun kansen op de arbeidsmarkt bleven daardoor beperkt. “Het probleem is dat veel jongeren in Oeganda het zich niet kunnen veroorloven om educatie over hun seksuele en reproductieve gezondheidsrechten te krijgen”, zegt Aisha. “Doordat ze geen informatie hebben over bijvoorbeeld gezinsplanning, kunnen ze hier geen weloverwogen keuzes in maken en raken ze al snel in een vicieuze cirkel waar je lastig uitbreekt.”

Lees hier wat seksuele en reproductieve gezondheid (SRG) is >

Aisha wil jongeren bewust maken van hun rechten

De ervaringen uit haar jeugd vormden de basis voor Aisha’s missie. Ze wil jongeren bewust maken van hun rechten en toegang geven tot voorlichting over seksualiteit en gezondheid. Aisha ziet informatie als sleutel tot zelfstandigheid en toekomstperspectief. Haar inzet komt voort uit de wens om anderen te helpen ontsnappen aan de beperkingen die zij zelf van dichtbij heeft gezien.

Van boerendochter naar student

Aisha groeide op als jongste van zes kinderen in een boerenfamilie. Vanwege de armoede leek een universitaire opleiding voor haar niet haalbaar. Toch koos ze ervoor om haar dromen na te jagen en verhuisde ze naar Kampala, de hoofdstad van Oeganda. Ze combineerde haar studie met verschillende baantjes om rond te kunnen komen.

Inmiddels woont ze al tien jaar in Kampala en is ze net afgestudeerd: ze behaalde haar Bachelor in Library & Information Science. Ze voelt zich helemaal thuis in het stadsleven en pakt alle kansen die ze hier krijgt met beide handen aan. Haar doorzettingsvermogen en veerkracht hebben haar al ver gebracht en ze kan niet wachten om zich verder te ontplooien en in te zetten voor de maatschappij.

“Bij het Make Way-programma heb ik eindelijk een plek gevonden waar ik me helemaal thuis voel en waar ik echt impact maak. Ik heb me niet eerder zo gerespecteerd en gehoord gevoeld.”

Aan de slag als VSO vrijwilliger

Toen Aisha in 2020 als vrijwilliger voor een ander programma van VSO werkte, tipte een collega haar dat er een functie openstond bij het Make Way-programma van VSO. Omdat het programma precies aansluit bij Aisha’s ambities, kon ze na haar aanmelding al snel starten als jeugdpanellid. “Ik zie 2020 echt als mijn doorbraak jaar”, zegt Aisha opgetogen. “Bij het Make Way-programma heb ik eindelijk een plek gevonden waar ik me helemaal thuis voel en waar ik echt impact maak. Ik heb me niet eerder zo gerespecteerd en gehoord gevoeld.”

Strijden voor gelijke rechten voor kwetsbare jongeren

In het jongerenpanel van het Make Way-programma streeft Aisha er samen met haar collega´s naar dat kwetsbare jongeren de juiste voorlichting krijgen over hun rechten en op gelijkwaardig niveau toegang krijgen tot de juiste gezondheidszorg. Wanneer jonge mensen goed geïnformeerd zijn over hun seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR), kunnen zij weloverwogen keuzes maken over hun lichaam, seksualiteit, gezinsplanning en welzijn.

Heersende taboes in Oeganda over seksualiteit

Toch is het niet altijd makkelijk om deze onderwerpen te bespreken in Oeganda. Wanneer een delegatie van het jeugdpanel in één van de betrokken districten het gesprek aangaat, komen zij vaak terecht in conservatieve gemeenschappen waar veel waarde wordt gehecht aan religie en cultuur. “We krijgen vaak van de mannen te horen dat de meisjes in hun familie niet bezig zijn met seksualiteit en het dus niet nodig is om hen te informeren”, vertelt Aisha. “Ook zeggen ze ons vaak dat het niet aan de meisjes zelf is om te kiezen hoeveel kinderen zij willen.”

“We krijgen vaak van de mannen te horen dat de meisjes in hun familie niet bezig zijn met seksualiteit en het dus niet nodig is om hen te informeren.”

Aisha gaat het gesprek aan met ouders

Om bij deze gemeenschappen toch het belang van SRGR onder de aandacht te brengen zonder af te doen aan hun normen en waarden, gaat Aisha respectvol het gesprek aan. “Ik vertel ze dat ik graag meedenk over hun opvattingen. Dat ik hen mijn eigen waarden niet wil opdringen, maar samen wil kijken naar praktische oplossingen voor moeilijkheden die kunnen ontstaan. Ik zet ze aan het denken door bijvoorbeeld te vragen hoe ze het onderhoud van vijf kinderen voor zich zien. Hoe gaan ze zorgen dat er voldoende eten is en de kinderen naar school kunnen in de huidige economie? Zo komen ze vaak tot nieuwe inzichten voor de lange termijn, zonder dat we in het gesprek aan hun religie en cultuur voorbijgaan.”

Ook benadrukt Aisha bij de ouders dat jongeren met een handicap net zo goed jongens en meisjes zijn met dezelfde rechten als ieder ander. Helaas worden zij namelijk vaak achtergesteld in de maatschappij.

Wat is intersectionaliteit?

Binnen het Make Way-programma van VSO wordt gewerkt met het idee van ‘intersectionaliteit’. Intersectionaliteit is de combinatie van factoren en kenmerken die iemands identiteit bepalen: of je een vrouw bent, een handicap hebt, op het platteland woont, enzovoort. Al die factoren samen bepalen of iemand mee kan doen in de maatschappij en toegang heeft tot goede zorg.

De Intersectionele Community Score Card

Om SRGR-diensten voor iedereen beschikbaar te maken, werkt het programma met een Intersectionele Community Score Card. Hierop kunnen kwetsbare jongeren aangeven hoe hun ervaring in een specifieke zorginstelling was. Werden ze goed ontvangen en behandeld? Of kregen ze te maken met een onvriendelijke benadering of slechte toegankelijkheid? Is de instelling inclusief voor jongeren met een handicap en voor andere kwetsbare groepen?

Oprichting van een Gezondheidscomité

De feedback wordt meegenomen op nationaal niveau en de verbeterpunten worden in alle betrokken districten in Oeganda uitgevoerd. Om te waarborgen dat er daadwerkelijk actie wordt ondernomen is er een Gezondheidscomité. Hierin zitten zowel jeugdexperts als medewerkers uit de gezondheidszorg. Zij controleren de implementatie van de verbeteringen en voeren waar nodig de druk op. Sommige ziekenhuizen zijn bijvoorbeeld niet goed toegankelijk voor jongeren met een handicap of er is niemand die gebarentaal spreekt. “Uiteindelijk zou niemand buitengesloten mogen worden en moet iedereen volledig zichzelf kunnen zijn. Wanneer jongeren zich vanwege hun situatie niet durven uit te spreken, dan kunnen zij hun ervaringen anoniem met ons delen,” zegt Aisha.

“Uiteindelijk zou niemand buitengesloten mogen worden en moet iedereen volledig zichzelf kunnen zijn.”

Kleine stappen van vooruitgang

“In het programma is het belangrijk om alle kleine overwinningen te vieren. Vooral in de wereld van belangenbehartiging is het moeilijk om snel grote verschuivingen in de maatschappij teweeg te brengen”, stelt Aisha. “De overheid zal niet altijd geld beschikbaar stellen voor elk voorstel. Gelukkig hebben we wel de mogelijkheid om direct met leden van het parlement in gesprek te gaan en aanbevelingen te doen.” Ook vertelt Aisha hoe belangrijk het is dat parlementsleden het werk zien dat wordt gedaan. “Om hen met eigen ogen te laten zien wat er speelt, nemen we hen mee naar de districten. Dat is ontzettend effectief. Dan ziet de overheid waarom het werk nodig is. Wanneer zij met eigen ogen jonge moeders met HIV en 3 kinderen zien en met hen spreken over hun situatie, komt het besef van urgentie vanzelf.”

Aisha is hoopvol voor de toekomst

Aisha geeft aan dat ze hoopvol is voor de toekomst. Door de aanbevelingen die de jonge experts doen, volgen er concrete acties, die op grote schaal zorgen voor verbetering. Maatschappelijke verandering, waar we met het Make Way-programma naar streven, is een proces dat tijd en aandacht nodig heeft. “Belangrijke factoren in het programma zijn economische empowerment, aanwezig zijn op de plekken waar besluitvorming plaatsvindt en het ontvangen van voldoende financiering. Op deze manier kunnen we met kleine stappen uiteindelijk een groot verschil maken.”

Over het project van VSO

Over de hele wereld hebben miljoenen mensen geen toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten, met name meisjes, LHBTQI+ personen en mensen met een handicap. Dit heeft grote gevolgen voor hun welzijn. VSO pakt deze ongelijkheid aan door jongeren, organisaties en maatschappelijke instanties te betrekken bij het probleem. Zo zorgen we ervoor dat iedereen weloverwogen keuzes kan maken over relaties, gezinsplanning, seksualiteit en welzijn.

Zo kun jij helpen!

Met dit project hebben we al fantastische resultaten behaald, maar we zijn er nog niet. Er zijn nog te veel kwetsbare jongeren die geen toegang krijgen tot de zorg die ze nodig hebben. Laten we daar samen verandering in brengen! Door donateur te worden van VSO, help je om bewustwording te vergroten, zorg toegankelijk te maken en jongeren zoals Aisha in staat te stellen om voor hun eigen rechten op te komen. Doneer nu en maak het verschil!